Rodzaje chorób roślin
W potocznym ujęciu – chorobą roślin nazywamy taki jej stan, w którym czynności życiowe rośliny są zakłócone, a jakość i wydajność plonu rośliny jest obniżona.
Chorób roślin jest bardzo wiele, wszystkie jednak choroby dadzą się sprowadzić do kilku grup, a mianowicie są to:
1. Choroby roślin pochodzenia tzw. nieorganicznego, czyli powstające zupełnie bez udziału organizmów pasożytniczych.
2. Choroby roślin pochodzenia tzw. organicznego, a więc choroby, które zostały wywołane przez organizmy, rozwijające się kosztem rośliny gospodarza.
Choroby roślin należące do tej kategorii mogą być powodowane przez bakterie, grzyby i rośliny kwiatowe pasożytnicze.
Do tej kategorii chorób roślin należałoby właściwie zaliczyć niepomyślny stan rośliny, wywoływany przez zwierzęta szkodliwe, a więc przede wszystkim przez owady. Zwykle jednak nauka o szkodnikach zwierzęcych jest traktowana odrębnie od nauki o chorobach roślin.
3. Choroby roślin tak zwane wirusowe albo zwyrodnienia czyli degeneracji.
Choroby roślin pochodzenia nieorganicznego, może najlepiej znane i odczuwane przez rolnika, są powodowane czy to nieodpowiednimi warunkami gleby, klimatu, czy też niewłaściwym wykonywaniem zabiegów pielęgnacyjnych, jak na przykład niewłaściwy siew, uprawa itp. Skutki tych chorób objawiają się w najczęściej w postaci niedorozwoju roślin, niewłaściwego ich zabarwienia i słabego plonowania.
Rozpatrzmy poniżej kilka jaskrawych przykładów chorób nieorganicznego pochodzenia, porażających rośliny uprawne.
Żółknięcie wierzchołków liści, jak na przykład u jęczmienia, połączone ze słabym rozwojem rośliny, występuje na ziemiach kwaśnych.
Tak zw. sucha plamistość liści owsa, gdy środkowa część blaszki liściowej pokrywa się plamkami płowymi, otoczonymi czerwoną obwódką, a następnie liść chory zupełnie zasycha, powodowana jest przeciwnie zbytnią zasadowością (alkalicznością) gleby. Do tego rodzaju gleb należą gleby silnie wapienne.
Silne występowanie parchów na ziemniakach często jest powodowane również zbytnią alkalicznością gleby. Wapnowanie wprost pod ziemniaki wpływa niekorzystnie na ich stan zdrowia.
Żółknięcie i więdnięcie roślin często bardzo powodowane jest brakiem azotu w glebie.
Pojawianie się na liściach roślin plam żółtych, przybierających z czasem kolor brunatny, zawijanie się brzegów liści ku dołowi, a poza tym występowanie skróconych między więźli i przedwczesnej dojrzałości roślin powodowane jest brakiem potasu w glebie. Na ziemniakach głód potasu wywołuje zmniejszenie się blaszek liściowych, ich fałdowanie się i brązowienie.
Nienormalne brunatnienie liści roślin i niedokształcenie się ziarna wywoływane jest brakiem fosforu w glebie.
Niewłaściwe krzewienie się zbóż, opóźniony czas dojrzewania ziarna, rozwój słomy na niekorzyść ziarna powodowane są zbyt głębokim siewem.
Nadmierny rozwój plew i niedokształcenie ziarna występuje z powodu zbyt późnego siewu. Choroby powodowane przemarznięciem roślin lub posuchą są powszechnie rolnikom znane.
Choroby roślin pochodzenia organicznego, powodowane przez bakterie i grzyby, objawiają się w postaci plam, nalotów, guzłów i niedokształcania się roślin. Najważniejsze z nich są opisane w następnym rozdziale niniejszej książeczki. Choroby powodowane przez rośliny kwiatowe pasożytnicze (kanianka, zaraza), powodują wycieńczenie rośliny.
Choroby roślin wirusowe, będące objawem zwyrodnienia (degeneracji), stanowią zupełnie odrębny typ chorób roślinnych, przejawiający się w zmianach ulistnienia roślin i w obniżeniu plonów roślin. Niezbadana jest zupełnie przyczyna, powodująca choroby powyższe, ale stwierdzone zostało, że choroba przenosi się z rośliny na roślinę za pośrednictwem soku roślinnego.
Można więc przypuszczać, że sok komórek rośliny chorej zawiera w sobie jakiś nieznany nam jad „wirus”, który, gdy dostanie się do innej rośliny, powoduje w niej objawy chorobowe. Zwykle w naturze zarażanie zdrowej rośliny sokiem rośliny chorej odbywa się za pomocą owadów ssących, karmiących się sokami roślinnymi i przechodzących z jednej rośliny na drugą. Choroby wirusowe szerzą się przede wszystkim w roślinach, które rozmnażamy za pomocą odrostków, szczepienia, kłębów itp. czyli nie z nasienia.
Choroby wirusowe nie przenoszą się z pokolenia na pokolenie u roślin, rozmnażanych za pomocą nasion. Wyjątek stanowią jedynie pomidory, które choć rozmnażane z nasion, dziedziczą choroby wirusowe.